وطن در آتش گلخن بود نثاري را                گر اعتقاد ز ياران تون بگرداند

(نثاري توني)

   امسالي که در آنيم، درست در آستانة يک ­هزارمين سال سفر سرشار و پربار ناصرخسرو، جهانگرد و جهان­ شناس ايراني به شهر تاريخي «تون»/ فردوس هستيم. تون شهري بزرگ و آباد، امّا در آن سالي که ناصر از آن مي­ گذشته بيشتر ناآباد بوده است. با همة ناآبادي، امّا آب کاريز و باغستان­هاي آن بر سوي خاوري و باروي شهر، نگاه جهانگرد او را به سوي خود مي­ کشانيده است و نيز درختان پسته و چهارصد کارگاه که در آن زيلو مي­بافته ­اند. باغستان و درختان پستة نظرگير و چهارصد کارگاه زيلوبافي، حتي اگر در هر کارگاه تنها يک دو تن به کار مشغول بوده، براي شهري مثل تون، هزار سال پيش از رونق کسب و کار و اقتصاد روان شهر حکايت مي­کند.

  اکنون «تون تاريخي و کهنسال و بارونق» شده است، «فردوس نوين و بي­آب و به لحاظ اشتغال و اقتصاد کم­ رونق»؛ و اين از آن روست که دست زمانة باژگونه­ کار، بسياري از داشته ­هاي طبيعي و تاريخي و فرهنگي آن را به يغما برده است. قهر طبيعت، ظلم بالسّويه است، امّا «ياران تون» را چه شده است که نثاري در سدة دهم هجري نم ي­توانسته از آنها اعتقاد بگرداند؟ آيا همّت آنان براي آبادکردن سرزمين خود، سستي گرفته يا رونق بازار اتّحاد و هم­پشتي و همدلي و همکاري و هم ­افزايي کم شده است؟

  اگر در روزگار ناصرخسرو، پسته و محصولات باغي و اهتمام به زيلوبافي به اين شهر رونق مي­داد و چشم و دل گردشگران را به خود مي­کشيد و آن درها امروز بر ما بسته شده، خداوند رحمان و رحيم درهاي ديگري از رحمت به روي بندگان صادق خود به اين منطقه گشوده است. عبور ميليون­ها زائر و مسافر که در مسير مشهدالرضا از اين شهر مي­ گذرند، اگر هرکدام تنها يک شب در اين منطقه بمانند، فکر مي­کنيد رحمت کمي است؟

  اگر مردم و مسئولان شهر بتوانند زمينة اسکان اين خيل مسافران خسته را تنها براي يک شب در اين شهر فراهم کنند و با معرّفي سرمايه ­هاي تاريخي و فرهنگي خود، رضايت خاطر آنان را جلب نمايند، فکر مي­کنيد بهرة کمي از آن عايد مي­شود؟

  محصولات ناب و ممتازي مانند زعفران، پسته و انار، حتّي همين مقدار کمي که توليد مي­شود، اگر به­خوبي در منطقه فراوري و بسته ­بندي شود و کارهاي جانبي روي آن صورت گيرد که به توليدات متعدّد و متنوّع سياحتي و توريستي بينجامد و به صورت پسنديده و چشم و دل­نوازي عرضه شود، فکر مي­کنيد خيل مسافراني که به اشتياق زيارت امام همام،علي­ بن موسي الرضا از اين شهر مي­گذرند، دست خالي به راه خود ادامه خواهند داد؟

  حالا از احياء خرابه­ هاي زلزله براي عبرت اولي ­الابصار، سنگ­هاي قيمتي ريخته در بيابان ­هاي اين شهر، آب گرم معدني کنارة شهر و بقاياي قلاع کوه ­قلعه و حسن­آباد چيزي نمي­گويم. خدا گر ز حکمت ببندد دري/ ز رحمت گشايد در ديگري و ماييم که کورمال هم که شده، بايد در رحمت الهي را پيدا کنيم.

  دانشگاه فردوسي با همکاري انجمن هاي علمي ترويج زبان و ادبيات فارسي وجغرافيا برنامه ريزي روستايي شعبه خراسان رضوي آمده است تا با ارائة پژوهش ­هاي نوين و مقالات علمي بگويد که چگونه مي­توان درِ رحمت الهي را گشود و از مسير گردشگري به ارتقاي معرفت و کسب درآمد و ايجاد بازار کار با کمترين هزينه نايل آمد. امروز گردشگري کم ­هزينه­ ترين و پردرآمدترين صنعت است که تنها به اندکي تدبير و مديريت شايسته و فرهنگ والاي بشردوستي نيازمند است.

اميدواريم اين منطقه اگر از خيلي چيزها محروم است، از اين سه نعمت خداداده برخوردار باشد تا ما هم هم ­آواز با شاعر توني، اعتقاد ز ياران تون نگردانيم.

محمد جعفر ياحقي

1396/8/15